Apatinske ulice: Svetozara Markovića - nekadašnji Popovi vinogradi

Prolazeći svakodnevno istim ulicama polako ali sigurno, zanemarujemo njihovu lepotu. Hodanje se svodi na rutinu a misli su češće usmerene ka nečem drugom, nego li ka lepim fasadama, krošnjama drveća ili ka lepo uređenim vrtovima. Međutim, kada odete u kraj u koji ne zalazite često, koji se obično nalazi negde na periferiji grada, primetite sve njegove lepote, na koje vaša čula nisu postala "imuna". Jedna od takvih ulica u Apatinu, jeste ulica Svetozara Markovića koja nosi ime jednog od najcenjenijih srpskih mislilaca.

Svetozar Marković (1846-1875) je bio uticajni srpski socijalistički mislilac, političar i publicista druge polovine 19. veka. Marković je bio veliki kritičar velikosrpske politike i pionir ideje Balkanske federacije. Izdavao je časopis "Redenik", prvi socijalistički list u Srbiji i na Balkanu.

Za razliku od mislilaca marksističke tradicije, Marković je smatrao da nije nužno za svako društvo da prođe sve stepene istorijskog razvoja. On je verovao da Kneževina Srbija može preskočiti kapitalizam i pravo iz pred-kapitalističkih početi da razvija socijalistički oblik društvenog uređenja, zasnovan na tradicionalnim seoskim zadrugama.

Marković je naglašavao da bi nova srpska država, nastala osvajanjem, po nuždi postala vojno-policijska i snagu bi trošila u odbrani od spoljnih neprijatelja, zanemarujući sopstveni umni i kulturni razvitak. Marković ocenjuje da ideja Velike Srbije ide u prilog politici koja teži da u zemlji utvrdi neograničenu moć dinastije Obrenović. On je ovu "veliku misao" smatrao izgovorom za zanemarivanje daleko važnijih unutrašnjih pitanja Kneževine Srbije, upozoravajući da se revolucionarna ideja o jedinstvu srpskog naroda pretvorila u ideju štetnu po narodne interese.

Svetozar Marković je bio prvi pobornik realistilkog pravca u književnosti i socijalistički teoretičar. Svu svoju delatnost usmerio je u pravcu rešavanja političkih problema i pripreme masa za ostvarivanje građanskih prava revolucionarnim putem. Njegovo glavno delo, "Srbija na istoku", raspravlja o društvenim, političkim i ekonomskim problemima Srbije sa socijalističkih pozicija. Vrlo rano je pokazao interesovanje i za književne probleme, obrazujući se pod uticajem Černiševskog, Hercena i Dobroljubova.

(Markovićeva bista ispred istoimene univerzitetske biblioteke u Beogradu)

U jeku procvata romantizma u srpskoj književnosti, objavio je članak "Pevanje i mišljenje", i potom raspravu "Realni pravac u nauci i životu", kojima je pokušao da izazove preokret u srpskoj književnosti. Po Markoviću, pesnici su bili krivi za rđav ukus publike, sujeverje naroda i odsustvo jasnih socijalnih i kulturnih perspektiva tadašnjeg srpskog društva. On pritom nije štedeo ni najveće pesnike našeg romantizma, Lazu Kostića i Đuru Jakšića, dok je prema Jovanu Jovanoviću Zmaju, imao više obzira.

Jugoslovenski komunisti u 20. veku su Svetozara Markovića smatrali jednim od svojih preteča. Počast su mu odali tako što su 1946. godine grad Jagodinu preimenovali u "Svetozarevo", a 1980. je u režiji Eduarda Galića snimljeni igrani film "Svetozar Marković" gdje je lik Markovića tumačio Lazar Ristovski.

"Legenda kaže" da je na mestu gde se u Apatinu i danas nalazi ulica Svetozara Markovića, živeo bogati pop i da je umesto današnjih kuća ovaj kraj krasio veliki vinograd. Tačnije od ćoška ove ulice sa ulicom Rade Končara, pa prema kraju ulice do Jezerske. Prve kuće u tom delu ulice počele su da se prave nakon poplava 1965. godine. Slučajno ili ne i danas, kad prođete ovim krajem primetićete vinovu lozu u mnogim dvorištima. Ulice Miće Radakovića, Vlade Ćetkovića i Rade Končara, o kojima ste imali priliku da čitate, osim što se nalaze na istom kraju, imaju zajedničko i to što počinju upravo iz ulice Svetozara Markovića.

Oni koji ne žive u ovom kraju u ovu ulicu najčešće svraćaju u Auto servis "Kalibra", a u komšiluku se nekada nalazila i štamparija. Ne tako davno mogli ste sresti i pecaroše na putu za "Hermininu baru", koja takođe ima svoju "legendu" o kojoj ćete čitati drugom prilikom. "Iza" ove ulice nalazi se naselje koje svakako pripada novijoj apatinskoj istoriji, gde su paralelno jedna do druge raspoređene ulice koje nose naziv po sekretarima SKOJ-a (pogledati OVDE).

Snežni pokrivač je prekrio celu varoš, idealna prilika da dobro obučeni prošetate, uživate u zimskoj idili i naravno obiđete ulicu Svetozara Markovića.