Apatinske ulice: Ulice hrabrih dama (drugi deo)

Nastavljamo priču o delu Apatina koji, kroz nazive ulica, čuva uspomenu na hrabre dame, koje su svojim junaštvom obeležile ratne godine. Prethodni put ste čitali o podvizima Marije Bursać i Vukice Mitrović, a ovom prilikom pažnju posvećujemo apatinskim ulicama, koje nose imena, Kate Pejinović i Sonje Marinković.

Sonja Marinković (1916-1943)

Rođena je 3. aprila 1916. godine u slavonskom selu Straževici, kod Pakraca. Porodica joj se seli u Sombor, gde je završila osnovnu i započela nižu gimnaziju, a na kraju u Novi Sad, gde je završila gimnaziju.

Rukovodila je Pokrajinskim odborom Narodne pomoći za Vojvodinu i neumorno je radila na prikupljanju pomoći – hrane, odeće, obuće, lekova i dr. koja je bila upućivana jugoslovenskim dobrovoljcima koji su posle Španskog građanskog rata bili internirani u logorima u Francuskoj, političkim zatvorenicima u zatvorima Kraljevine Jugoslavije, kao i njihovim porodicama, a pre svega deci. Tokom jedne od policijskih istraga strašno je mučena. Videvši da od nje neće dobiti nikakvo priznanje, izveli su je na sud i na masovnom procesu 31. jula 1941. godine, sa još 89 lica osudili na smrt.

Prilikom streljanja grupe rodoljuba u kojoj se nalazila Sonja, prisutni vojnici su, verovatno iz sažaljenja prema mladoj devojci, ponudili Sonji da streljačkom stroju okrene leđa. Ona je to odbila i ponosno viknula: "Pucajte, ovo su komunističke grudi!" Mesto gde je Sonja bila sahranjena posle streljanja, 1943. godine, kada su uvideli da se ratna sreća okrenula na drugu stranu, Nemci su raskopali i posmrtne ostatke streljanih spalili. Na predlog Glavnog štaba NOV i PO Vojvodine, Vrhovni štab NOV i POJ je 25. oktobra 1943. godine doneo odluku o proglašenju prvih narodnih heroja iz Vojvodine. Među petoro odlikovanih – Boško Palkovljević Pinki, Janko Čmelik, Radivoj Ćirpanov, Stanko Paunović Veljko, nalazi se i ime Sonje Marinković, koja je bila druga po redu žena odlikovana Ordenom narodnog heroja.

Ime Sonje Marinković danas nose četiri osnovne škole u Novom Sadu, Subotici, Zemunu i Zrenjaninu (zajedno sa izdvojenim odeljenjima u Mihajlovu i Lukinom Selu), Poljoprivredna škola u Požarevcu i Akademsko kulturno-umetničko društvo u Novom Sadu. Takođe njeno ime nose i ulice u 48 naselja širom Vojvodine – u Novom Sadu, Zrenjaninu, Apatinu, Kikindi, Bačkoj Topoli, Novom Bečeju, Somboru, Bečeju, Sremskim Karlovcima, Vrbasu, Inđiji, Beloj Crkvi, Kuli i dr. kao i ulice u Beogradu, Kragujevcu i Lazarevcu. Godine 1960. ispred osnovne škole u Zrenjaninu, joj je podignuta spomen-bista rad vajarke Ljubice Tapavički, a 1970. godine spomen-bista u zgradi osnovne škole u Zemunu, rad vajara Gradimira Aleksića.

Kata Pejinović (1899-1966)

Rođena je 23. marta 1899. godine u selu Smiljanu, kod Gospića. Odrasla je u rodnom mestu u siromašnoj seljačkoj porodici, baveći se zemljoradnjom i kućnim poslovima.

Aktivno je radila u partijskoj frakciji "Seljačkog kola" i "Seljačke sloge", na političkom i kulturnom uzdizanju seljana. Godine 1938. primljena je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije. Prvoj okružnoj konferenciji KP Hrvatske za Liku, 1940. godine, izabrana je za člana OK KPH za Liku. Posle okupacije Kraljevine Jugoslavije i stvaranja Nezavisne Države Hrvatske, radila je na pripremama za oružani ustanak.

Nakon otpočinjanja oružanog ustanka u Lici, Kata je radila na formiranju organizacije Antifašističkog fronta žena u Lici. Posle oslobođenja Jugoslavije, Kata je bila potpredsednik Sabora NR Hrvatske i predsednik Odbora za molbe i žalbe Republičkog veća Sabora NR Hrvatske. Na Drugom kongresu KP Hrvatske izabrana je za člana Centralnog komiteta.

Birana je za republičkog i saveznog poslanika. Bila je član Izvršnog odbora Saveza ratnih i vojnih invalida Jugoslavije, član Izvršnog odbora SSRN Hrvatske, i član Izvršnog odbora Konferencije za društvenu aktivnost žena Hrvatske. Imala je čin potpukovnika u rezervi. Umrla je 10. novembra 1966. godine u Zagrebu. Sahranjena je u Grobnici narodnih heroja na zagrebačkom groblju Mirogoj. Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja. Za narodnog heroja proglašena je 3. juna 1968. godine.

Ulice "hrabrih dama", kako smo nazvali ovaj deo grada, izgrađene su krajem 80. godina, 20. veka. Novoizgrađene kuće, mahom višespratnice simbol su ovog kraja, a poseban značaj ima ulica Sonje Marinković u kojoj se nalazi sedište, uspešnog, preduzeća Aluplast d.o.o., koje predstavlja jedan od prepoznatljivijih brendova našeg grada.

Baš kao što grane simbolizuju raskoš, zdravlje i životni vek jednog drveta, tako su i ulice simbol tradicije, razvitka i lepote jednog grada. Ipak, ono što daje dušu gradu, njegovim ulicama i lepo uređenim kućama jesu ljudi, zato vas pozivamo da odmor od svakodnevnih obaveza iskoristite za laganu šetnju ovim apatinskim krajem.